Ένας συνεχώς αυξανόμενος αριθμός ανθρώπων σε πολλές χώρες αποφεύγει συστηματικά τις ειδήσεις. Εκατομμύρια άνθρωποι δεν καταναλώνουν ειδήσεις (news avoiders) και πολύ περισσότεροι αποφεύγουν τις ειδήσεις επιλεκτικά, είτε μειώνοντας τη συχνότητα είτε παρακάμπτοντας τα αγχωτικά θέματα. Αισθάνονται μήπως ότι δεν έχουν χρόνο; Πιστεύουν ότι δεν αξίζει τον κόπο; Το βρίσκουν άσχετο ή συναισθηματικά εξουθενωτικό; Δεν εμπιστεύονται τα μέσα ενημέρωσης;
Την ώρα που οι εκδότες στην Ελλάδα προσπαθούν να απαντήσουν στο ερώτημα γιατί ο κόσμος δεν διαβάζει πια εφημερίδες, φαίνεται ότι η τάση που επικρατεί διεθνώς είναι ένα είδος συνολικής αποστροφής για τα νέα, ανεξαρτήτως μέσου μετάδοσης. Και βέβαια όσοι αποφεύγουν τις ειδήσεις είναι συνήθως οι ίδιοι που δεν συμμετέχουν στην πολιτική, περιλαμβανομένων και των εκλογών. Εκείνοι που απέχουν. Τι σημαίνει για τη δημοκρατία και την αντιπροσώπευση οι πολίτες να παραμένουν ανενημέρωτοι; Τι σημαίνει για τα ίδια μέσα ενημέρωσης; Τι σημαίνει για το δημοσιογραφικό επάγγελμα;
«Όσοι αποφεύγουν τις ειδήσεις βλέπουν τους δημοσιογράφους ως μέρος μιας ελίτ αποσυνδεδεμένης από την κοινωνία» εξηγεί ο Benjamin Toff, επίκουρος καθηγητής Επικοινωνίας και Mass Media στο Πανεπιστήμιο της Μινεσότα και ένας από τους κορυφαίους ειδικούς για την αυξανόμενη τάση της αποφυγής ειδήσεων. Έχοντας μελετήσει τις συμπεριφορές αποφυγής των ειδήσεων στις ΗΠΑ, στο Ηνωμένο Βασίλειο και στην Ισπανία, μιλάει στο Ινστιτούτο Reuters και δεν παραλείπει να συνδέσει αυτή την τάση με την πολιτικοποίηση και τις επικείμενες αμερικανικές εκλογές.
* Πόσοι άνθρωποι αποφεύγουν τις ειδήσεις. Στις ΗΠΑ, σύμφωνα με το Digital News Report, έως και το 43% δηλώνει ότι με κάποιο τρόπο αποφεύγει τις ειδήσεις. Αυτό δεν σημαίνει ότι το 43% του πληθυσμού δεν καταναλώνει καθόλου ειδήσεις. Αλλά είναι σημάδι σαφούς μείωσης του ενδιαφέροντος για τα νέα. Υπάρχει μια μικρότερη ομάδα ανθρώπων που ονομάζουμε «συνεπείς αποφεύγοντες ειδήσεων»: Αυτοί καταναλώνουν ειδήσεις λιγότερο συχνά από μία φορά τον μήνα ή ποτέ, και αυτή η ομάδα είναι περίπου το 8% του κοινού στις ΗΠΑ, δηλαδή εκατομμύρια άνθρωποι.
* Ποιοι είναι αυτοί που αποφεύγουν τις ειδήσεις. Πολλές συμπεριφορές είναι παρόμοιες μεταξύ των χωρών. Γενικά, οι άνθρωποι που αποφεύγουν τις ειδήσεις είναι πιο πιθανό να είναι νεότερης ηλικίας και να ανήκουν στην εργατική τάξη και λιγότερο πιθανό να έχουν πανεπιστημιακή εκπαίδευση. Είναι, επίσης, ελαφρώς πιο πιθανό να είναι γυναίκες παρά άνδρες. Η έλλειψη ενδιαφέροντος για την πολιτική είναι ένας τεράστιος παράγοντας: Οι άνθρωποι που καταναλώνουν ελάχιστες έως καθόλου ειδήσεις ενδιαφέρονται λιγότερο για την πολιτική και είναι λιγότερο πιθανό να συμμετέχουν στην πολιτική ζωή.
Ειδικότερα, μιλώντας για τις ΗΠΑ, αν και τα μοτίβα αυτά ισχύουν, διαπιστώνεται μια διαφοροποίηση. Ένα μεγάλο τμήμα ανθρώπων που ανήκει ιδεολογικά στη Δεξιά και αποφεύγει τις ειδήσεις εκφράζει συγχρόνως και μια δυσαρέσκεια με τις συμβατικές πηγές δημοσιογραφίας.
* Για ποιους λόγους οδηγείται κάποιος στο να αποφεύγει τις ειδήσεις. Είναι ένας συνδυασμός πραγμάτων. Υπάρχουν ορισμένοι που τονίζουν ότι δεν αφορά καθόλου τις ειδήσεις καθαυτές, αλλά τον τρόπο που είναι δομημένη η καθημερινότητά τους. Υποστηρίζουν ότι δεν έχουν χρόνο να επικεντρωθούν στις ειδήσεις επειδή φροντίζουν… τρία παιδιά και έναν ηλικιωμένο γονέα και συγχρόνως εργάζονται με πλήρη απασχόληση, οπότε είναι πολύ κουραστικό να βρουν χρόνο για τις ειδήσεις στο τέλος της ημέρας.
Μια άλλη μεγάλη μερίδα ανθρώπων τονίζει ότι πρόκειται για τις ίδιες τις ειδήσεις. Και επικαλούνται κατά περίπτωση έναν συνδυασμό παραγόντων, που κυμαίνονται από την έμφαση στο πόσο άγχος και αναστάτωση μπορεί να προκαλούν οι ειδήσεις έως και απογοητεύσεις λόγω της εντυπωσιοθηρίας (κιτρινισμός), αλλά και την αίσθηση ότι αυτό που καλύπτεται ειδησεογραφικά είναι άσχετο με τα πράγματα που τους ενδιαφέρουν. Ορισμένα ακροατήρια επισημαίνουν επίσης ότι έχουν την αίσθηση πως οι ειδήσεις είναι αναξιόπιστες. Δεν πιστεύουν ότι οι δημοσιογράφοι είναι αντικειμενικοί.
* Ποια είναι η σχέση μεταξύ της αποφυγής ειδήσεων και του ενδιαφέροντος για την πολιτική; Όσοι αποφεύγουν τις ειδήσεις εμφανίζουν πολύ χαμηλότερα ποσοστά πολιτικής συμμετοχής συνολικά. Αυτό εξηγεί σε έναν βαθμό τον λόγο για τον οποίο οι προεκλογικές καμπάνιες είναι τόσο πολύ εστιασμένες στο να προσεγγίσουν αυτά τα κοινά. Και πρέπει να το κάνουν και με λιγότερο παραδοσιακά μέσα.
Όσο υψηλότερου επιπέδου μόρφωση έχει κάποιος τόσο πιο πιθανό είναι να έχει πιο έντονη πολιτική δέσμευση. Και να γνωρίζει με ακρίβεια πού ακριβώς τοποθετείται, π.χ., ανάμεσα στον Ντόναλντ Τραμπ και την Κάμαλα Χάρις. Άρα, υπό αυτή την έννοια, η ψήφος των ατόμων με υψηλή μόρφωση δεν μπορεί εύκολα να επηρεαστεί προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση. Επομένως, ο λόγος που οι προεκλογικές καμπάνιες επικεντρώνονται τόσο πολύ στο αναποφάσιστο κοινό είναι ότι είναι πιο επιρρεπές στο να πεισθεί. Ένα μέρος του όμως πρέπει να πεισθεί -ανεξάρτητα με το τι θα ψηφίσει- να πάει στην κάλπη. Και αυτό το κοινό είναι πολύ πιο πιθανό να το πετύχει κανείς στο TikTok ή στο Instagram, γι’ αυτό άλλωστε και οι πολιτικοί στρέφονται συχνά στα social media.
* Η αντίληψη που έχουν πολλοί για τους δημοσιογράφους είναι ότι πρόκειται για φουκαράδες φρουρούς της εξουσίας (poor watchdog) ή ακόμη τους συσχετίζουν με ηθοποιούς. Μέρος της εξήγησης βρίσκεται στο είδος των ειδήσεων που είναι πιο πιθανό να συναντήσουν οι άνθρωποι. Αν κάποιος δεν καταναλώνει πολλές ειδήσεις, δεν είναι πιθανό να σκεφτεί την ερευνητική δημοσιογραφία. Είναι πιθανότερο να πέσει πάνω σε πιασάρικους τίτλους, δολώματα για κλικ ή εντυπωσιακές ειδήσεις για διασημότητες. Αυτές είναι οι μορφές ειδήσεων που οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν στην κορυφή του μυαλού τους και δεν τις βλέπουν ιδιαίτερα σχετικές με τα πράγματα που τους ενδιαφέρουν. Πιστεύουν ότι αυτού του είδους η δημοσιογραφία παράγεται καθαρά για εμπορικά κέρδη ή για την προώθηση μιας πολιτικής ατζέντας. Και έτσι τείνουν να συνδέουν τους δημοσιογράφους με την εξυπηρέτηση αυτών των στόχων. Αυτά τα άτομα είναι πολύ λιγότερο πιθανό να έχουν μιλήσει ποτέ με έναν δημοσιογράφο ή να έχουν γνωρίσει προσωπικά.
Δημοσιεύτηκε στην ΑΥΓΗ της Κυριακής στις 27/10/2024/ΠΗΓΗ:ΑΥΓΗ
